Kültür ve Turizm Bakanlığı Geleneksel El Sanatları Sim Sırma Sanatkârı & İzmir Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Geleneksel El Sergi

SÎM SIRMA'nın Tarihi (Elde Maraş İşi)

Anadolu’da evlenen her genç kızın çeyizi büyük bir özenle hazırlanır. Yeni hayatında kullanacağı pek çok eşya annesinin, ablasının ve ailedeki diğer kadınların el emeği, göz nuruyla ortaya çıkarılır. Yorganlar, yatak örtüleri, seccadeler, masa örtüleri hep yeni gelinin sevdiklerinden izler taşır. Genç kızların çeyizinde böylesi değerli eşyaların yanında bir de yaşadıkları yörenin en değerli el işlemeleri bulunur. Osmanlı’dan bu yana çeyizlerdeki en nadide parçalar arasında her zaman sim sırma işleme ürünleri yer alır. Yaygın olarak Maraş işi olarak bilinen sim sırma işlemeciliği Anadolu’nun en eski el nakışlarından biri. Anlatıldığına göre Fatih Sultan Mehmet’e gelin giden Dulkadiroğlu Beyi’nin kızı Sıddi Mükrime Hatun’un çeyizleri arasında 40 katır yükü sırma işi bulunuyordu. Böylelikle ünü Dersaadet’e ulaşan sim sırma işlemeciliğininörnekleri daha sonraları Rumeli’ye kadar taşındı. Maraş işinin Arap Yarımadası’ndangeldiğine dair iddialar da var ancak sim sırma motifleri Anadolu’daki geleneksel nakış motiflerinden hiçbir farklılık göstermiyor. Osmanlı sarayında büyük ilgi gören bu işlemeler zaman içinde zengin bir çeyizin olmazsa olmazı haline gelir. Öyle ki bir dönem geline sırma işlemeli fes takma âdeti başlık parası kadar önem arzetmeye başlar. Bugün sim sırma denilince ilk akla gelen bindallı adı verilen nişan ve kına gecesine özel giysiler olsa da bu göz dolduran el nakışının kullanım alanı kıyafetlerle sınırlı değil.Maraş işi ilk zamanlarda Çukurova beylerinin binici takım ve başlıklarına gümüş sırmalarla işlenirmiş. Daha sonraları Maraş’ta, Antep ve Kilis’te erkeklerin kullandıkları fesleri süslediği biliniyor. 18. yüzyılda silah kılıflarında, palaskalarda, kemer ve erkek yeleklerinde de sim sırma işlemelere rastlamak mümkün.Ancak çeyiz olarak değer bulmaya başladığında yastık ve perdelere, yatak örtüsü, sedir örtüsü, seccade, bohça ve gelinliklere de sim sırma işlemeler yapılmaya başlanmış. Osmanlı hat sanatında da kendine yer bulmuş Maraş işi. Sim-sırma ile işlenen hat levhaları geçmişten bugüne taşınan en değerli miraslar arasında. Günümüzde kadın giyim eşyaları, sabahlık, gece kıyafetleri, çanta, masa örtüleri, bayan ayakkabıları, terlik, küpe, broş, seccade, Kuran-ı Kerim mahfazası, gözlük kılıfı, para kesesi, yatak örtüsü ve oda takımı gibi eşyaları süsleyen Maraş işi erkek giysileri arasında da Maraş abası, palaska, cepken, şalvar ve zıbınlara işleniyor.

EN MEŞAKKATLİ EL NAKIŞI

Maraş işinin işleme tekniği, araç ve gereçleri diğer işlemelerden oldukça farklı. Sim sırma için kullanılan araç, gereçler de iplik ve iğneden ibaret değil. Tezgâh (Cülde), makaralık, askı, makat, biz, möhlüke (keski), sim, sırma, çamaşır ipeği, balmumu, çiriş, solüsyon, uhu, tırtıl, kurt, kumaş, astar kumaş, nakış ipliği, beyaz karton, gri karton, çimento kâğıdı (graft kâğıdı), sarı karton, beyaz sabun, çeşitli pul ve boncuklar, silgi, çıkrık ve çekiç sim sırma yapabilmek için ihtiyaç duyulan malzemeler. Yüzü ve tersi birbirinden farklı ve tek yüzlü bir işleme olan sim sırma sire saten, kadife, organze, şifon ve çeşitli ipekli kumaşlar üzerine uygulanabiliyor. İnce kumaşlar üzerine işlenirken altı organze veya astarlı kumaşlarla destekleniyor. Tezgâha sıkıştırılan kumaş, Maraş işi yapıldıktan sonra bir dizi teknik işlemden geçiriliyor. Kabartma kartonu hazırlama, Maraş işinin pesent iğnesini yapma, Maraş işinin verev pesent iğnesini yapma, Maraş işinin hasır iğnesini yapma şeklinde adlandırılan özel teknikler tamamlandığındasim sırma da bütün albenisiyle ortaya çıkar. Maraş işi sarı ve gümüş rengi sırma, sim ile işlendiği gibi motiflerin tamamı veya bir kısmı koton ve ipliklerle de işlenir. Maraş işinin bir özelliği de nakış işlenirken alt ipliğin üstten, üst ipliğin alttan görünmemesidir.Kahramanmaraş’ın en önemli kültürel değerlerinden biri olan ve şehrin adıyla anılan sim sırma bazen eski zamanlara ait bir güzellik gibi hatırlansa da yeni kullanım alanları ve tasarımlarla bundan sonra da estetik bir el sanatı olarak varlığını sürdürmeye devam edecek gibi görünüyor.

NASIL YAPILIYOR?

Hazırlanan desen kâğıtları seçilen kumaşa teyellenerek sim sırmaya başlanıyor. Ardından desen oyma işlemi uygulanıyor ve desen kumaşa yapıştırılarak sim sarma işlemeye hazırlanmış oluyor.

BAZI TEKNİKLER

Mukavva işi, bastırma işi, dival işi gibi adlandırmaları olsa da sim sırma ve Maraş işi en çok bilinen isimleri.

Kaybolmaya yüz tutmuş Geleneksel El Sanatlarımızı yaymak,yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmak üzere özümüze bağlı kalarak özgün tasarımlarla geleneği geleceğe taşıyoruz...50 yıl sonrasının kültür miraslarına imza atıyoruz...

İzmir Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü bünyesinde ücretsiz olarak açılan  Geleneksel El Sanatları Sim Sırma kurslarımızda hazırladığımız eserlerin yer aldığı sergimiz 28 Eylül /2 Ekim 2015 tarihleri arasında sanatseverlerle buluşuyor.

"İzmir'in Altın Elleri"işlemeye devam ediyor,ışıldıyor...

Kültür ve Turizm Bakanlığı Geleneksel El Sanatları Sim Sırma Sanatkârı & İzmir Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Geleneksel El Sergi amacımız

Makinalaşma sebebiyle Kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel el Sanatımız  Sim sırma nin tanıtımı,

ücretsiz öğrenci kaydı ve eserlerin satışı ile (gelirlerin tamamı kendilerine) kadın istihdamı Sanatları Eğitim Görevlisi  

  Arzu Lal

KHA